به گزارش قدس خراسان، به گفته یعقوبعلی نظری، استاندار خراسان رضوی در افق ۱۴۰۴ برای این استان حضور ۴۰میلیون زائر پیش‌بینی شده اما بهره‌مندی از این فرصت و ایجاد گردش مالی بالقوه در حوزه اقتصاد زیارت نیازمند بررسی شرایط حال حاضر و رسیدن به یک نقطه مطلوب است.
با توجه به اهمیت موضوع از نظر فرهنگی، اجتماعی و به ویژه اقتصادی؛ قدس خراسان در سلسله گزارش‌هایی از جمله «سهم سوغات در سبد زائر رو به کاهش است»، «ساماندهی سوغات زیارت نیازمند متولی واحد است»، «سهم تولیدکنندگان از بازار ۳ تا ۶ هزار میلیاردی سوغات چقدر است؟»، «سوغات بی‌هویت در بازارهای هزار و ۲۰۰ ساله» و چند گزارش دیگر به این موضوع پرداخته و در ادامه تلاش دارد با ارائه نظرات کارشناسان به بررسی ابعاد مختلف و آسیب‌شناسی این موضوع بپردازد.
رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی ضمن اشاره به مشکلات این حوزه عنوان کرد: یکی از مشکلات حوزه اقتصاد زیارت بازار غیرمستقیم و غیرانتفاعی برای مشهدی‌ها و حتی سایر شهرستان‌های استان است و این اتفاق دو دلیل عمده دارد.
نبود جایگاه برای تولیدکنندگان اصیل سوغات
مژگان ثابت تیموری ادامه داد: نخستین دلیل این است که ما تولیدکنندگان اصیل کالاهایی که بتوانیم برای سوغات لحاظ کنیم در مشهد نداریم و دوم اینکه از تولیدات سنتی، بومی و اصیل به دلیل قیمت بالا، کیفیت متفاوت و وجود کالای مشابه به عنوان سوغات چندان استقبال نمی‌شود. در کنار این موضوعات همواره به مشهد به عنوان پایگاه تبادلات تجاری نگاه شده و همیشه جایی بوده برای اینکه از شهرها و کشورهای دیگر از جمله چین کالاهایی عرضه شود.
وی افزود: در بازار مشهد کالای چینی مشابه تولید داخلی با قیمت پایین‌تر با همان ویژگی و حتی گاهی بهتر وجود دارد، بنابراین نفع کمتری برای تولیدکننده داخلی در این بازار ایجاد می‌کند و به مرور این تولیدکننده از بازار خارج می‌شود و به سمت اشتغال عمدتاً کاذب خواهد رفت که انتفاعی برای شهر و بازار نخواهد داشت.
ثابت تیموری با تأکید بر اینکه تنها فروش کالا در بازار مشهد نشانه تأمین منافع برای مردم مشهد و تولیدکننده مشهدی نیست، تشریح کرد: معمولاً بحث فروش کالا با تهیه سوغات اشتباه گرفته می‌شود یعنی اینکه در حوزه سوغات باید ببینیم دقیقاً چه گردش مالی‌ای ایجاد شده و این اتفاق نباید با بقیه هزینه‌های یک زائر از جمله خریدهای روزمره یا سایر هزینه‌ها مخلوط نشود.
رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌ها را وجود کالاهای چینی در بازار دانست و گفت: با نگاهی به بازار متوجه می‌شویم تسبیح، مهرهای سجده‌شمار، صلوات‌شمار و اقلامی که به عنوان سوغات در بسته فرهنگی آن قرار می‌گیرد در خارج از ایران با هزینه‌های بسیار پایین‌تر تهیه می‌شود و زائر اگر از کیفیت کالا راضی بود در سفر بعدی باز هم خرید می‌کند و اگر ناراضی بود به سراغ سایر کالاها می‌رود یا خرید نمی‌کند.
وی ادامه داد: در حال حاضر این اتفاق در بازار افتاده و خرید تولیدات سنتی مرتبط با مشهد و زیارت از جمله مهر، تسبیح، جانماز و دوخت‌های سنتی جایگاهش کمرنگ‌تر شده چون اگر دستی باشد هزینه بالایی دارد و اگر دستی نباشد کیفیت مناسبی ندارد و سبب می‌شود اقبال عمومی از خرید کالاهایی که به عنوان سوغات سنتی یاد می‌کنیم کمتر شود و نتیجه آن، اقبال از کالاهایی با قیمت کمتر و کیفیت بیشتر است.
ثابت تیموری هدف اتاق بازرگانی را توانمندسازی بخش خصوصی و حل مسائل تولیدکنندگان عنوان کرد و گفت: ایجاد رونق در بازار سوغات مشهد و به دنبال آن گردشگری مذهبی مشهد و کالاهای تولیدی از اهداف ماست، به همین منظور در اتاق بازرگانی همایشی با نام «توسعه پایدار با محوریت سوغات ویژه خراسان رضوی» برگزار کردیم و مسابقه‌ای برای بسته ویژه سوغات استان گذاشتیم. تعدادی از برندگان در عرصه بسته‌بندی ویژه خراسان توانستند کارهای خود را به بازار ارائه کنند تا سایر تولیدکنندگان از این ایده الهام بگیرند و کالای خود را با این بسته‌بندی‌ها که شاخصه خراسانی داشته باشد راهی بازار کنند. هدف ما به این طریق دنبال شد تا با یک فراخوان عمومی بستری فراهم کنیم که کالاهای اصیل استان با شناسنامه مشخص راهی بازار شود و به نوعی الهام‌بخش برای سایر تولیدکنندگان باشد.
وظیفه سازمان‌ها تولید نیست
وی به موازی‌کاری میان سازمان‌ها اشاره کرد و افزود: موازی‌کاری میان سازمان‌ها بد نیست اما زمانی مشکل پیش می‌آید که همگرایی در این زمینه وجود ندارد. وظیفه سازمان‌های دولتی و شبه‌دولتی تولید و درآمدزایی نیست اما سازمان‌ها از جمله ارشاد و بخش فرهنگی آستان قدس رضوی وارد این بازار رقابتی تولید کالا شده‌اند و هر سازمان تلاش می‌کند برند مختص به خود را داشته باشد.
رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی اظهار کرد: نهادهای اقتصادی و خصوصی تولیدکننده با توجه به انگیزه‌ای که دارند بهتر می‌توانند فضای بازار رقابتی را تأمین و تقویت کنند اما وقتی سازمان‌ها با اسم کالای فرهنگی زیارت وارد می‌شوند و تولیدات خود را در قالب نرم‌افزار، کتاب و سایر اقلام در ارتباط با مفاهیم زیارت ارائه می‌کنند خوب نیست. ما باید به سمت برندسازی و تقویت برندی برویم که این بازار رقابتی را از حالت آشفته و سردرگم خارج کند و در کنار آن افراد تولیدکننده بخش خصوصی هم بدانند به کجا مراجعه و کالای خود را معرفی کنند. اگر بتوانیم شبکه‌سازی و توزیع کالاها ذیل یک برند واحد را به عنوان سوغات مشهد ارائه دهیم اتفاق خوبی است.
وی ادامه داد: باور نهادهای دولتی این است که اگر آن‌ها ورود نکنند هیچ کسی نمی‌تواند در این زمینه کاری انجام دهد و ساماندهی صورت نمی‌گیرد و دلیل آن نبود اعتماد به بخش خصوصی است اما باید گفت وظیفه بخش دولتی نظارت بر تولید، بازار و ساماندهی است و در حال حاضر نهادها جای خود را با تولیدکننده و عامل اقتصادی عوض کرده‌اند.
ثابت تیموری تشریح کرد: کارگروه سوغات زائر در استانداری شکل گرفته و ارتباط خوبی با اتاق بازرگانی دارد اما هدف مد نظر ما تأمین نمی‌شود چون ما نمی‌توانیم دستوری به بازار حاکم شویم و بگوییم چه تولید شود و چه تولید نشود. سازمان‌ها باید بتوانند با آموزش و آگاهی‌بخشی به افزایش کمی و کیفی تولیدات این حوزه کمک کنند تا کالایی تولید شود که ارزشمند و درآمدزا باشد، ایرادی که ما داریم همین است.
اقتصاد دستوری نیست
وی خاطرنشان کرد: ما دستوری به جریان نگاه می‌کنیم و باید برای ایجاد گردش مالی و اقتصادی به سمت الگوی مشخص برای تولید کالای مرتبط با شهر مشهد حرکت کنیم و به سمتی برویم که کارها شناسنامه‌دار شوند. کالاها عمدتاً بدون شناسنامه و هویت عرضه می‌شوند و اگر کالا مشکلی داشته باشد مصرف‌کننده نمی‌تواند مشکل یا نظر خود را مطرح کند و باید برنامه‌ریزی‌ها به سمت تولید یک برند واحد برای سوغات زائر حرکت کند و باید گفت بازار رقابت نیازمند حضور تولیدکنندگان خلاق است و وجود بازار دستوری یا دولتی یا شبه‌دولتی نمی‌تواند تنها نیاز این بازار وسیع با گردش مالی بالا را فراهم کند.
بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس به منظور توسعه و تعمیق زیارت و ترویج فرهنگ رضوی و اتخاذ تصمیم‌های هماهنگ در خصوص امور فرهنگی، عمرانی، زیربنایی و زیرساخت‌ها در امور زائران در مقیاس ملی و بین‌المللی کارگروه ملی زیارت به مسئولیت معاون اول رئیس‌جمهور و عضویت وزیران فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، رئیس سازمان میراث فرهـنگی، صنایع دستی و گردشگری، رئیـس کل بانک مرکزی جمـهوری اسلامی ایران، مـعاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیـس‌جمهور و استـاندار خراسان رضـوی در سال ۸۹ تشکیل شد.
در همان زمان مقرر شد تمامی تصمیم‌گیری‌ها در خصوص امور اجرایی، تصویب و اصلاح آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به حوزه زیارت به تمامی اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور تفویض شود و تصمیمات و مصوبات اکثریت اعضا یا وزیران کارگروه (حسب مورد) در حکم تصمیمات رئیس‌جمهور و هیئت وزیران بوده و با رعایت ماده ۱۹ آیین‌نامه داخلی هیئت دولت قابل صدور است.
هر چند جای خالی وزارتخانه صمت به عنوان متولی تولید در این ساختار خالی است اما باید پرسید پس از گذشت ۱۳سال از وجود اختیارات تام در این خصوص، ساختار تشکیلاتی نهادهای دولتی در استان چه بهره‌ای برای حل مشکلات، ایجاد همگرایی و هم‌افزایی سازمانی و ایجاد درآمد اقتصادی پایدار برای مشهد با توجه به حضور میلیونی زائران برده است؟
خبرنگار: طاهره فجر داودلی
نظر شما